Hoog tijd voor industriepolitiek!

Microsoft is bij veel organisaties al een belangrijke leverancier (Office, Azure, Dynamics) en is zeer actief met het verkopen en integreren van CoPilot in zijn producten. Veel organisaties hebben een Microsoft First-beleid omdat de integratie en standaardisatie goed geregeld zijn. Met name de overheid en het onderwijs zijn ‘vastgeketend’ aan Microsoft. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft zelfs voor alle lokale overheden een speciaal inkoopcontract afgesloten met Microsoft, het zogenaamde GT Microsoft.

Maar gaat dit niet te ver? Nederlandse organisaties worden voor hun bedrijfskritische processen volledig afhankelijk van één leverancier. Moeten Nederlandse organisaties wachten op GPT-NL of juist een hele andere leverancier nemen zoals Claude, Gemini, of een Europees bedrijf als Mistral? Is het niet beter als Nederlandse gemeenten AI-agnostisch worden, ofwel onafhankelijk van AI-leveranciers, met de mogelijkheid om bijvoorbeeld LLM’s te wisselen en te combineren?
Mijn angst is dat de afhankelijkheid te groot wordt. En ook dat Microsoft op termijn de prijzen zonder schroom kan verhogen. Ik zou een Nederlandse c.q. Europese industriepolitiek van harte toejuichen voor een gezonde balans.

Tegelijk met de AI-Act op 12 juli werd het Europese AI-innovatiepakket gelanceerd, met als bedoeling AI-startups, MKB’s en overheden te ondersteunen op het gebied van AI. Is dit AI-innovatiepakket de start van Europese industriepolitiek?
Het pakket omvat de volgende maatregelen:

• Toegang tot Europese supercomputers voor AI-startups en financiële ondersteuning via de Grand Challenge.
• Er komt een AI Office binnen de Commissie om AI-beleid te coördineren, ook om onderwijs, training en investeringen in generatieve AI te bevorderen.
• Financiële steun via Horizon Europe en het Digital Europe-programma voor generatieve AI, met een totale investering van ongeveer €4 miljard tot 2027.
• Het ‘GenAI4EU'-initiatief richt zich op de ontwikkeling van AI-Apps in de 14 Europese ecosystemen en de publieke sector.
• Er worden 2 EDICs (European Digital Infrastructure Consortiums) opgericht ter bevordering van de ontwikkeling van Europese LLM’s en Local Digital Twins.

Tegelijkertijd zijn deze maatregelen nog steeds klein bier vergeleken met de investeringen die door de grote techbedrijven in de VS worden gedaan om AI-modellen te verbeteren. Terwijl de Europese maatregelen nodig zijn om een Europese tegenhanger van ChatGPT/CoPilot te maken. Microsoft kocht onlangs een AI-start-up voor $1,5 miljard in Abu Dhabi. Ook heeft Microsoft reeds $13 miljard geïnvesteerd in OpenAI. De Amerikaanse overheid investeert alleen al $3 miljard in 2024 in de eigen overheidsdiensten. Nederland heeft €13,5 miljoen vrijgemaakt voor de ontwikkeling. De Nederlandse en Europese bedragen verbleken bij het Amerikaanse geweld. Mijn angst is, net als bij sociale media, dat we over een aantal jaren volledig afhankelijk geworden zijn van Amerikaanse (en ook Chinese) AI-toepassingen. Dit is zeer onwenselijk. Temeer omdat AI alom gezien wordt als de 5^e industriële revolutie: AI is een key-technologie als je iets wil betekenen in de wereldorde. Met het huidige beleid gaan we het zeker niet winnen van Amerikaanse bedrijven (en Chinese).

Nederlandse organisaties kunnen natuurlijk wel al maatregelen nemen om onder een vendor lock-in uit te komen:

• Gezien de snelle ontwikkelingen in AI en de voortdurende evolutie van technologie en het bedrijfsleven, is het verstandig om voorzichtig te zijn met langdurige verbintenissen en het vastleggen aan specifieke technische oplossingen en standaarden.
• Gebruik verschillende leveranciers voor LLM’s zoals Mistral, Meta, AWS, Google en Anthropic en hopelijk ook GPT-NL van TNO/NFI. Dit vermindert afhankelijkheid van één leverancier.
• Kies voor open source AI-oplossingen. Op de website van Hugging Face zijn alle grote opensourcetaalmodellen beschikbaar en deze kunnen binnen de eigen infrastructuur gebruikt worden. Dat is ook nog goedkoper en veiliger.
• Werk samen met andere bedrijven c.q. overheden (en ook samen met de Nederlandse AI Coalitie) om oplossingen te ontwikkelen en kosten te delen.

Onderstaande praktische richtlijnen voor de Nederlandse en Europese overheid kunnen helpen om onafhankelijker en veerkrachtiger te worden in de AI-sector:

• Investeer in en werk met Europese bedrijven zoals Mistral en Aleph Alpha voor AI-oplossingen. Dit stimuleert de lokale markt en vermindert afhankelijkheid van Amerikaanse techgiganten.
• Investeer in AI-onderwijs en -trainingen via instellingen zoals FutureNL en TechMeUp, om de benodigde vaardigheden te ontwikkelen voor een autonome AI-toekomst.
• Vergroot investeringen in AI-infrastructuur zoals SURF’s supercomputers, in Nederlandse generatieve AI zoals GPT-NL en stimuleer onderzoek aan universiteiten.
• Ondersteun projecten zoals OpenML en bedrijven als Hugging Face, om onafhankelijkheid van commerciële leveranciers te vergroten.
• Werk nauwer samen met Europese programma’s zoals Horizon Europe en Digital Europe. Deel kennis en middelen met partners in initiatieven zoals ELLIS (European Lab for Learning & Intelligent Systems).