Het lijkt voor niet-ingewijden misschien op proletarisch winkelen, maar winkelen zonder langs de kassa te gaan en (daar) te betalen is een realiteit. Daarvoor is dan wel wat ICT nodig: slimme camera’s die alles zien, of draadloze tags op alle producten. Klinkt als kostbare tech-overkill? Dat valt dus erg mee.

Te complex en te duur werd ook ooit gedacht van RFID-tags: die waren weliswaar handig, maar toch te kostbaar om voor zomaar alles te kunnen gebruiken. Dus zou RFID hooguit iets zijn voor bulkgoederen, luidde een prognose. Die aanname is onderuitgehaald, dankzij snelle ontwikkeling en prijsverlaging van de benodigde technologie. Zie nu in een beetje moderne supermarkt de microschermpjes met actuele prijs voor elk product in de schappen.

Groei van techmogelijkheden en daling van prijsniveaus heeft de afgelopen jaren plaatsgevonden voor kleine tags, tokens, beacons en sensors. Maar ook voor camera’s, videokwaliteit en AI-gedreven beeldherkenning. Met in wezen dezelfde technologie als van assisterende en autonome auto’s is het mogelijk om letterlijk te zien wat het winkelpubliek pakt. De smart store slaat dan in zijn kassasoftware aan wat klanten meenemen. Toekomstmuziek? Nee, in 2018 al in de praktijk gebracht maar nu aanzwellend, ook in Nederland.

Ruim vier jaar terug heeft e-commercereus Amazon zijn eerste kassaloze winkel geopend voor het publiek. Nadat het in 2016 al voor eigen personeel zo’n shop had opgezet. Een fysieke locatie waar je als gewone consument binnenloopt, pakt wat je wilt en gelijk naar buiten loopt. De rekening volgt automatisch. De eerste Amazon Go-winkel was uitgerust met een soort ‘metrostationpoortjes’. Die maken contact met de smartphone-app van Amazon, die voor de afrekening zorgt.

De fysieke winkel houdt bij welke producten klanten in hun eigen tas of mand stoppen en plaatst die aankopen digitaal in een virtueel winkelwagentje. De slimme camera’s die overal hangen, zien en verwerken ook het terugleggen van producten. Eventueel in samenspel met sensors in het schap. Elk item in het winkelaanbod is bekend en wordt herkend. Zodra de klant het checkout-poortje passeert, wordt de inhoud van de digitale shopping cart afgerekend.

Amazon en andere techleveranciers hebben dit kassaloze concept verder uitgewerkt. Naast luxere goederen komen ook gewoon levensmiddelen aan bod, zoals Amazon biedt in zijn Fresh-winkels. Daarvan is in maart 2021 de eerste vestiging buiten de Verenigde Staten geopend: in Londen, met daarin de zelfontwikkelde Just Walk Out-technologie van de webwinkel- en cloudgigant.

Amazon houdt die eigen tech niet voor zichzelf; andere retailers mogen het afnemen. Een bijbehorende app is daarbij niet verplicht; een creditcard vooraf scannen kan ook, of een smartphone met contactloze betaalmogelijkheid op zak hebben, of een smartwatch dragen.

Het zijn niet alleen Amerikaanse techreuzen die experimenteren met kassaloze mogelijkheden voor frictieloos winkelen. In Nederland heeft Albert Heijn al vóór de coronapandemie kassaloos winkelen getest. De Albert Heijn Mini-supermarkt is in 2019 als concept neergezet bij het hoofdkwartier in Zaandam.

Concurrent Spar heeft een jaar eerder aangekondigd in België kassaloze supermarkten op te zetten. Daar gebruiken klanten dan hun smartphone als productscanner en betalen ze per QR-code of via een Tikkie. En dit voorjaar opent supermarktreus Aldi na een testfase volgens plan in Utrecht een winkel waar geen kassa te bekennen valt, nadat het in Greenwich al kassaloos is gegaan.

De sleutelwoorden zijn: gemakkelijk, snel. Geen rijen meer voor de kassa, niet meer wachten op assistentie als een zelfscanner een product niet herkent. Voor retailers kan deze digitale transformatie mogelijkheden geven voor simpelweg personeelsbesparing, óf juist voor verbetering van de klantervaring. Elke kassièr/kassière kan nu in plaats van ‘scanrobot spelen’ werken aan echt klantcontact, voor betere dienstverlening - en eventueel ook upsell. Helemaal onbemand zullen winkels niet worden, maar kassaloos is dichterbij dan je denkt en kan zeker ‘kassa!’ zijn.