Techbranche wil meer politieke aandacht voor digitale vaardigheden en arbeidsmarkt

Digitale vaardigheden en de tekorten aan IT’ers krijgen al langer aandacht van de politiek. Er wordt gewerkt om digitale geletterdheid een vast onderdeel te maken in het curriculum van basisscholen en het voortgezet onderwijs, en er is geld beschikbaar om daar versneld les in te geven. Verder krijgen bibliotheken een budget om volwassen te helpen bij het aanleren van digitale vaardigheden en met het Actieplan Groene en Digitale Banen moeten de tekorten op de arbeidsmarkt worden aangepakt.
Maar dat is niet voldoende, menen diverse branchepartijen. IT-bedrijven roepen in een manifest van NLdigital op tot meer actie om kinderen te enthousiasmeren voor IT, om omscholing naar IT-beroepen gemakkelijker te maken, en om meer aandacht te besteden aan de digitale vaardighedenkloof. Daarin staan ze niet alleen: ook CIO Platform roept de politiek op om meer te investeren in het opleiden van technisch personeel. En branchepartijen als Cyberveilig Nederland, de Dutch Cloud Community, de Dutch Data Center Association, de Fiber Carrier Association en Stichting DINL willen meer aandacht voor digitale kennis in de gehele samenleving.

Het Actieplan Groene en Digitale banen van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) wordt gezien als een goede, eerste stap. "Maar de problematiek rondom technische banen, kan natuurlijk niet door alleen EZK worden opgelost”, vindt Jeannine Peek, boegbeeld van Topsector ICT en CEO van Capgemini. “Als de overheid echt wat wil doen ten aanzien van een aantal grote transformaties en uitdagingen waar we voorstaan, dan moeten ze dat met zijn allen doen.”

Om het tekort aan IT’ers aan te pakken, is namelijk zowel op de korte als de lange termijn actie nodig. Kinderen moeten al op jonge leeftijd geënthousiasmeerd worden voor een baan in de tech, maar daar is een curriculum voor nodig, net als leraren. Aan het curriculum wordt gewerkt, maar er is een enorm lerarentekort voor ICT-vakken. “We moeten bepaalde banen dus interessanter maken om naartoe te gaan”, aldus Peek.

Ook ziet ze opties in het stimuleren van de doorstroom naar IT-studies. “Er wordt wel gezegd: misschien moet je jonge mensen die een studie in schaarstegebieden willen doen wel gratis laten studeren. Nou, denk dan over dat soort dingen na.” Voor het stimuleren van de flow naar belangrijke voor de toekomst is volgens haar brede samenwerking nodig. "Dus niet alleen het ministerie van OCW [Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, red.], EZK, BZK [Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, red.] of Landbouw. Je moet met zijn allen bepalen welke kant je op wil.”

Ook digitale vaardigheden verdienen meer aandacht, aldus de techorganisaties. Niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen. En niet alleen voor wie in de tech wil werken, maar voor iedereen die met tech in aanraking komt. Want dat is tegenwoordig met alles verweven. Maar zo’n 5 miljoen mensen in Nederland hebben nu nog moeite met digitale media en 2,5 miljoen mensen vinden het moeilijk om te werken met digitale apparaten zoals computers, smartphones en tablets, weet de Alliantie Digitaal Samenleven.

“Er is wel steeds meer aandacht voor. Maar er is nog een hele weg te bewandelen”, vindt professor Alexander van Deursen. Hij is hoogleraar aan de Universiteit Twente en richt zich met het Centrum voor Digitale Inclusie op het verbeteren van digitale vaardigheden en verkleinen van digitale ongelijkheid. “Zeker als je kijkt naar nieuwe technologische ontwikkelingen als AI en IoT. Beleidsmakers en politici denken al snel dat dergelijke systemen op de achtergrond draaien en autonoom werken, en dus dat er minder digitale vaardigheden voor nodig zijn.”

“Maar juist de toenemende complexiteit in combinatie met een grotere impact of het dagelijks leven en toenemende afhankelijkheid maken het bezitten van de benodigde vaardigheden erg belangrijk”, verklaart de hoogleraar. “Het interpreteren van een complexe hoeveelheid data is voor de meeste Nederlanders te hoog gegrepen.”

Op zich doet Nederland het niet slecht qua digitale vaardigheden: vorig jaar was het Europees koploper, aldus het CBS . Alleen zijn dat soort constateringen “meestal gebaseerd op operationele vaardigheden, zogenaamde knoppenkennis", legt Van Deursen uit. “Bijvoorbeeld weten hoe een bestand wordt opgeslagen, of de locatie op je smartphone aan kunnen zetten.”
“Digitale vaardigheden gaan ook over het zoeken en evalueren van informatie, het online communiceren en jezelf profileren, en het maken van content.” Het is dus ook meer dan harde skills zoals kunnen programmeren, benadrukt ook Jeroen Kleinhoven, Benelux Executive bij consultant AND Digital. Uit onderzoek eerder dit jaar onder 1.500 Nederlanders en analyse van ruim 2 miljoen Nederlandse vacatures blijkt: digitale vaardigheden bestaan ook uit soft skills.

Ook wat Van Deursen betreft hebben bepaalde zachte vaardigheden die onderdeel uitmaken van digitale geletterdheid meer aandacht nodig. “Dan gaat het bijvoorbeeld over de informatievaardigheden. We zien dat zeker de kritische kanten, het evalueren van informatie bijvoorbeeld, onderontwikkeld zijn.” Dergelijke vaardigheden moeten niet alleen in het onderwijs aan kinderen worden aangeleerd, maar ook aan volwassenen en zeker aan werkenden.

Bijkomende complicatie is dat de politiek er rekening mee houden dat het niet te maken heeft met een homogene groep mensen. Het gaat om Nederlanders met verschillende achtergronden en verschillende motivaties om digitale vaardigheden aan te leren, vindt Van Deursen. “Kijk bij alle groepen wat ze eruit kunnen halen, wat voor hen belangrijk is. Dan krijg je ze automatisch gemotiveerd.”

Wat Topsector ICT-boegbeeld Peek betreft moet er misschien wel een ministerie van Digitale Zaken komen. “We hebben nu gelukkig al een staatssecretaris, dat is al heel wat. Maar als je serieus met digitale transitie aan de slag wil, is het niet voldoende dat je een staatssecretaris binnen een ministerie van BZK hebt.” Zij stelt dat de diverse ministeries elk een eigen koers varen. “Er is geen integraal plan.”