‘Digitale innovatie is Chefsache: bundel krachten en stuur op lange termijn’

Digitale sleuteltechnologieën zoals AI, data en Cybersecurity Technologies hebben een fundamentele impact op de manier waarop we samenleven en concurreren in de wereld. En Nederland dreigt achterop te raken als het nu geen richting bepaalt, benadrukken de drie.

“We staan allemaal voor hetzelfde aan de lat. Alleen door intensieve samenwerking en het bundelen van kennis, kapitaal en beleid kan Nederland zijn positie als digitaal innovatieland behouden en versterken”, stelt Stephanie ­Ottenheijm, programma­manager KIA Digitalisering bij Topsector ICT en coördinator van de Actieagenda’s AI/Data en de Actieagenda Cybersecurity Technologies. Deze actieagenda’s vloeien voort uit de Nationale Technologie Strategie (NTS), die Nederland sterker en zelfstandiger moet maken op het gebied van technologie.   

Myrthe Hooijman, Director Ecosystem Change & Government bij Techleap, vult aan dat het belangrijk is dat ook ondernemers hier een actieve rol in nemen. Techleap werkt samen met founders om duidelijk te maken welke randvoorwaarden nodig zijn voor succes: van talent tot toegang tot kapitaal. “Het besef groeit dat we het samen moeten doen. Niet overheid óf investeerders óf ondernemers, maar allemaal. De NTS geeft richting, maar keuzes maken blijft ook de komende tijd cruciaal.” 

Nederland kan trots zijn op zijn digitale infrastructuur, onderzoek van wereldklasse en de traditie van publiek-private samenwerking. Toch wordt er te weinig waarde gehaald uit die sterke basis. Kennis belandt onvoldoende in bedrijven, investeringen blijven vaak kleinschalig en ondernemers ervaren het landschap als versnipperd.

Vaessen, Fund Manager Deep Tech Fund bij Invest-NL: “Er zijn talloze fondsen en potjes, maar hoogtechnologische bedrijven vinden het moeilijk om in de vroege fase substantieel kapitaal te werven. Er is simpelweg te weinig kapitaal beschikbaar en we zijn niet goed in het laten doorgroeien van ondernemingen. We blijven hangen in de start-upfase. Willen we de ambities uit de NTS waarmaken, dan moeten we veel meer investeren en ondernemingen sneller naar een schaalfase helpen.”

Het probleem is niet alleen geld, maar ook focus. “We moeten kiezen”, zegt Vaessen. “Waar is Nederland nog onderscheidend? Hoe verhouden we ons tot Europa en de wereld? Zonder keuzes blijven we te breed inzetten en verliezen we slagkracht.” 

Alle drie de gesprekspartners benadrukken dat de oplossing ligt in nauwere samenwerking, met ieder hun core business:

• Topsector ICT richt zich op het aanjagen van ICT-onderzoek en innovatie door publieke en private partijen bijeen te brengen op 7 digitale sleuteltechnologieën en 5 maatschappelijke thema’s;
• Techleap ondersteunt tech-founders bij het opschalen van hun bedrijven met onder meer advies en communities en verbetert het ecosysteem voor start- en scale-ups’;
• Invest-NL stelt risicodragend kapitaal beschikbaar waar de markt tekortschiet. Het Deep Tech Fonds financiert complexe, kapitaalintensieve technologieën die cruciaal zijn voor Nederland.

Samenwerking voorkomt dat ondernemers vijf keer hetzelfde verhaal moeten doen of met talloze vragenlijsten worden geconfronteerd. Het maakt het ecosysteem overzichtelijker en effectiever. Zoals Ottenheijm zegt: “Je kunt niet klagen over versnippering en vervolgens zelf in je eigen silo blijven werken. De ambities zijn groter dan wat ieder van ons afzonderlijk kan realiseren. Alleen samen brengen we het ondernemersklimaat verder.” 

In aanloop naar de verkiezingen doen zij een duidelijke oproep aan de politiek: digitalisering en innovatie verdienen structurele aandacht en sturing op een hoger niveau.Vaessen pleit voor een minister van innovatie. “Trek het breder dan alleen digitalisering. We zijn een van de meest gedigitaliseerde landen ter wereld. Het is onvoorstelbaar dat er zo weinig digitale expertise in de politiek aanwezig is.”

De andere twee stellen zelfs dat sturing op het niveau van de premier moet worden belegd. Hooijman: “In het Verenigd Koninkrijk wordt digitalisering op het hoogste bestuurlijke niveau aangestuurd en gecoördineerd vanuit het kabinet. De premier laat zich adviseren door tech-experts en geeft de koers aan, de uitvoering is voor de departementen. Hier kan Nederland lering uit trekken. Als je er een apart ministerie voor optuigt, is de kans groot dat andere ministeries achteroverleunen en doorgaan met hoe ze dingen altijd al deden.” Ottenheijm vult aan: “Digitale innovatie is dwarsdoorsnijdend; het is geen algemene zaak maar een algehele zaak. Het is echt Chefsache.” 

Daarnaast is technologie niet waardevrij. Technologie ontwikkelt zich niet in een vacuüm. De manier waarop we investeren, ontwerpen en toepassen, bepaalt welke waarden in de samenleving worden versterkt of ondermijnd. Dit vraagt om sturing, beleid en bewustzijn. Bovendien is er bij nieuwe digitale sleuteltechnologieën als AI volgens Ottenheijm sprake van systeeminnovatie. “Het gaat niet om één product of dienst, maar om fundamentele veranderingen in het hele systeem, die de hele maatschappij raken. Elke stap beïnvloedt de andere. Vergelijk het met een brug bouwen terwijl je er al overheen loopt. Daar is lef voor nodig – en samenwerking.”

Hooijman benadrukt dat kortetermijnpolitiek funest is: “Regelingen die goed werken moeten met rust gelaten worden. Visa-, expatbeleid, investeringsregelingen zijn fundamenten die ons concurrerend maken. Politiek opportunisme kan schade veroorzaken die jarenlang duurt om te herstellen. Innovatie vraagt om langetermijnbeleid, los van de hectiek van de dag.”

Kortom: Nederland kan niet achteroverleunen. Het ecosysteem voor digitale innovatie is te belangrijk voor ons verdienvermogen, onze maatschappelijke oplossingen en onze strategische autonomie. Vaessen: “We willen niet afhankelijk zijn van de VS of China voor cruciale technologie. We moeten onze eigen systemen versterken en zorgen dat kennis en bedrijven behouden blijven voor Nederland en Europa.”